Het legendarische Maison Krul, het zoete symbool van Den Haag, behoorde bij de drie grote banketbakkers van Europa. Krul was in 1970 een van de laatste overlevenden uit een vervlogen tijdperk
![]() |
De Haanmolen was in de 18e eeuw eigendom van molenaar Krul. Met de opbrengsten uit de molen werd in 1834 aan het Noordeinde het eerste Krul-filiaal geopend. Deze foto werd in 1890 gemaakt. |
De Zoete inval
Rond 1780 was de eigenaar van de Haanmolen op de hoek van de Noordwal en de Westsingel een welvarend man. Zijn graanbedrijf aan de Lutherse Burgwal floreerde en zijn zoon Hendrik bouwde deze graanhandel verder uit.
De eerste generatie
Hendrik's jongste zoon, Bertus (1816), wilde ook iets met graan doen, maar dan anders. Bertus wilde graag banketbakker worden. En dus kocht vader in 1834 een oude banketbakkerswinkel aan het Noordeinde, De Zoete Inval.
De tweede generatie
Bertus droeg in 1866 de bakkerij en winkel over aan zijn zoon Johannes Adolfus Krul (Dolf). Het ondernemersbloed vloeide ook bij deze telg door de aderen. Dolf gooide het ouderwetse bord van De Zoete Inval de deur uit en zette, heel deftig, zijn eigen naam boven het winkelraam: Koek en Banketbakkerij J. A. Krul.
De buren
Alleen het beste was goed genoeg. En daarom ging de firma Krul alle ingrediënten voor haar banket zelf maken.
Deze chocoladeproductie bezorgde de omwonenden echter nogal wat overlast. Een boze buurman sleepte Dolf Krul daarom voor het kantongerecht.
In de rechtszaal werd gediscussieerd over de vraag of een cacaomolen nu een echte molen was of niet. Het openbaar ministerie dagvaardde een deskundige om over de kwestie te adviseren. De expert was echter een lid van een concurrerende bakkerij, de firma Rademaker. Krul verloor het proces.
Als reactie kocht Dolf Krul verschillende aanpalende huizen in de Molenstraat en de Oude Molstraat. Inclusief de panden rondom de Blauwe Gang, de achteruitgang van de Krulfabriek. Hiermee voorkwam hij toekomstige klachten en stelde hij de expansie van het Krul-imperium zeker.
![]() |
In maart 1903 werd de oude Krul bakkerij afgebroken en vervangen door nieuwbouw. De nieuwe Salon de Rafraîchissements werd op 17 november 1903 feestelijk geopend. |
20e eeuw
De luxe banketwinkels annex thee- en koffiegelegenheden waren in Europa aan het einde van de 19e eeuw zeer populair. Bijvoorbeeld Sacher en Dehmel in Wenen, Fortnum & Mason in Londen, Babington in Rome en Kies in Brussel.
Dolfs zonen Antoni en Louis overtuigden hun vader ervan dat dit de toekomst was. Een Salon de Rafraîchissements zou een nieuw tijdperk inluiden.
Wenen
J.A. Krul vertrok in 1901 samen met zijn dochter Marietje en haar kersverse echtgenoot de Haagse architect L.A.H. de Wolf naar Wenen om daar inspiratie op te doen over de modernste bakkerswinkels.
De Wolf had eerder, van 1897 tot 1899, in Wenen gewerkt. Hier had hij kennis gemaakt met de Weense Jugendstil.
De architect ging bij thuiskomst met Marietje in de Willemstraat 50 wonen. En Louis mocht voor Krul een nieuwe theesalon in de Weense stijl bouwen.
![]() |
De lunchroom Krul aan het Noordeinde in 1966. Rechts aan de muur hangt een foto van prinses Beatrix en prins Claus. Zij trouwden op 10 maart 1966 en Krul mocht de bruidstaart maken. |
En op dinsdag 17 november was het dan zo ver. De feestelijke opening van de Salon de Rafraîchissements . Dit was tevens het laatste feestje voor de oude Johannes (Dolf) Krul want hij hield het voor gezien. Zijn zonen namen de regie over.
Vader Dolf verhuisde naar een etage boven de juwelier Steltman en later naar de Paleisstraat. Na de dood van zijn vrouw verhuisde hij voor de laatste maal en deze keer naar de Bezuidenhoutseweg 205.
Maison Krul
Noordeinde 44
De Weense jugendstil bevatte cirkels, vierkanten en symmetrie. Dit in tegenstelling tot de organische vormen, uitbundige krullen en asymmetrie van de Belgische en Franse art nouveau.
Architectuur
De gevel van Krul is opgebouwd uit witte, matte Silezische baksteen, met horizontale banden van blauw-geel-blauw en sokkels van Labrador graniet.
![]() |
Maison Krul aan het Noordeinde 44 in de jaren 1930. |
Door de hekjes met de cirkelmotieven, de ijzeren ornamenten in de hoeken van de ramen, de diverse uitsparingen in de wand, en het patroon van de kozijnen werd de gevel tot een op zichzelf staand grafisch spel van lijnen en vlakken.
Op de begane grond bevonden zich grote etalageruiten en vier ingangen: een voor de winkel, een voor de salon, en twee voor de bovenverdiepingen. Dit is na 1970 onherkenbaar veranderd.
Interieur
De winkel en de Salon de Rafraîchissements hadden ieder een aparte ingang, maar stonden binnen wel met elkaar in verbinding. Een glazen uitstalkast scheidde de salon van de winkel.
![]() |
De lunchroom in 1966. De kast in het midden van de foto bevindt zich nu in het Drents Museum in Assen. |
Achter het salon en winkel bevonden zich de kantoren, een buffetkamer een afdeling voor de expeditie. Ook hier een in- uitgang op het Noordeinde. Verder het magazijn, de eetkamer van het personeel, de woning van de chef, de wc's van het personeel en diverse werkplaatsen.
De chocoladefabriek besloeg drie etages en was voorzien van de nieuwste machines. De toegang bevond zich in de Molenstraat.
Het volledige gebouw was onderkelderd. In de kelder bevonden zich een tiental afdelingen en de koelkamer voor de chocola. De 60.000 eieren werden in hiervoor gemetselde bakken in kalkwater bewaard.
Elektriciteit was in 1903 niet vanzelfsprekend. Een gasmotor van 25 p.k dreef niet alleen de chocoladefabriek aan, maar voorzag ook de moderne elektrische verlichting van energie. Het gas voor de motor moest echter ook zelf gemaakt worden (uit antraciet) want in Nederland werd nog geen gas gewonnen.
Het toppunt van moderniteit was het liftensysteem dat de etages met elkaar verbond.
In de Molenstraat werd nog een aparte winkel gevestigd waar bestellingen werden aangenomen en uitgevoerd.
... gebak van Krul
De prachtige nieuwe winkel paste goed bij de sfeer van de Passage, het Kurhaus, de gefortuneerde Indiëgangers en het deftige Haagse publiek. Hier kwam de elite, de welgestelden uit de betere buurten, de mensen met personeel.
![]() |
Zowel de clientele als het bedienend personeel bestond bij Maison Krul vrijwel geheel uit vrouwen, of eigenlijk dames. Meneer kwam mee om de gekochte taartjes te dragen. |
De elegante gasten, meestal dames, namen plaats aan een tafeltje met marmeren blad en werden bediend door een in het zwart geklede serveerster met een wit schortje. Deze jugendstill kleding paste mooi bij het interieur van de noenzaal. De serveuse bracht de koffie of thee en het lievelingsgebak: bijvoorbeeld een Mont Blanc-gebakje of een Creme Italienne. En alles was altijd vers.
Maar de taartjes waren eigenlijk minder belangrijk dan het zien en gezien worden in de nieuwste garderobe. Op een strategische plaats in de tearoom deden de klanten de grootst mogelijke moeite om het taartje zo beschaafd mogelijk naar binnen te werken en voornaam door te slikken, 'met hoofd rechtop en de blik op oneindig'.
![]() |
Chocolade machines met David van der Voorn in 1933. |
Expansie
In de tearoom van Maison Krul werd het steeds drukker. Tijd om uit te breiden.
In 1904 was er in Scheveningen een stenen circusgebouw in jugendstil opgetrokken. Ook het luxe Palace Hotel had voor de Weense bouwstijl gekozen. Dit paste wel bij de uitstraling van Maison Krul en dus werd een winkel in de deftige badplaats geopend. Dit werd de Kurhaus-galerij 27 gevolgd door een filiaal in de Oranjegalerij, bij het Oranjehotel. Louis de Wolf zorgde voor dezelfde mooie toonbank als die in het Noordeinde.
Daarna werden na 1910 filialen geopend op de Bezuidenhoutseweg 16, de Zoutmanstraat 8. Na 1920 werd een groot deel van Den Haag bediend met weer nieuwe filialen aan de Frederik Hendriklaan 79, Stevinstraat 196, Javastraat 7, Valeriusstraat 8, Alkemadelaan 20, de Haagweg in Rijswijk en de Parkweg Voorburg.
![]() |
De Oranjegalerij was een soort van overdekt winkelcentrum dat zich bij het chique Oranjehotel aan de Boulevard bevond. Hier werd rond 1910 een Confiserie et Chocolaterie Royales winkel geopend. |
Architect De Wolf werd weer ingeschakeld en deze maakte het ontwerp voor de verbouwing van Molenstraat 2-4, Molenstraat 12 (1908) en dat van de in 1929 in strakke Amsterdamse Schoolstijl gebouwde chocoladefabriek aan het pand Molenstraat 6-10.
De oude panden in de Oude Molstraat bevatten paardenstallen, een koetshuis en een gang. De modernisering ging echter door en Krul had behoefte aan parkeerplaatsen voor de bedrijfsauto's. In 1946 besloot Gerard Krul daarom om de hele boel af te breken. Even later verrees hier een garage, een woning en een grote binnenplaats.
Achterwerk
Gerard Krul was de zoon van Antoni en vormde samen met broer Jan de vierde generatie Krul. Hij moest na de oorlog beslissen of een klein verkooppunt in de Molenstraat een goed idee was.
Daarom werd als experiment het retourgebak uit de filialen en de moederzaak in deze winkel verkocht. En dat voor half geld. De kleine kale winkel had direct succes. De Krul taartjes hadden zo'n goede reputatie dat minder kapitaalkrachtige gezinnen genoegen namen met één dag oud gebak, maar wel met het Krul-logo op de doos.
Al spoedig werd het winkeltje door de klanten Het Achterwerk genoemd.
![]() |
Dames en wannabe dames aan het Noordeinde 44 rond 1925. |
Het één dag oude Krulgebak werd in een gewoon Kruldoosje met logo verkocht. Een buitenstaander kon daardoor niet zien of het gebak uit het Noordeinde kwam of uit de Molenstraat. Haagse bluf in optima forma.
Haagse bluf
Haagsche bluf of kouwe kak was een typisch Haags verschijnsel waarbij het tonen van een hoge maatschappelijke klasse zeer belangrijk was. Hagenaars die boven hun stand leefden, moesten met weinig geld de schone schijn op zien te houden.
![]() |
De bezorgdienst van Maison Krul in 1963. |
Bij Krul werd de thee geserveerd in een zilveren theepotje met daarnaast een zilveren waterkannetje met kokend water. Sommige klanten namen een extra theezakje van thuis mee om bij Krul een extra kannetje heet water te vragen om zo kosteloos de Krultijd te verlengen.
Het Krul personeel mocht de clientèle geen strobreed in de weg leggen. En dus kon een klant een uur lang genieten van het kleinste gebakje en zo een uur lang bekeken en herkend worden.
Sommige Hagenaars bestelden een ons koekjes en lieten die door de bestelauto van Krul bezorgen. Deze herkenbare auto in de straat werkte dermate statusverhogend en daarmee populair dat de bezorgdienst voor Krul een verlieslatende zaak werd.Noordeinde 44-46 winkel. De winkelbediendes droegen een soort jugendstill-kleding die goed samenging met de stijl van de winkel.
Koninklijk
De tearoom was bijna de buurman van het Paleis Noordeinde en prinses en later koningin Wilhelmina hield van zoetigheid. Ze verwende zich regelmatig met de kersenbonbons van Krul. Haar man, prins Hendrik, kwam af en toe langs om een ontbijtkoek te kopen.
Koningin Juliana kwam er graag incognito 'tea-en' en prins Bernard was een liefhebber van Baumkuchen, een Duitse laagjescake dat gebakken werd op een open houtskoolvuur.
![]() |
Aldegonda Sarter nam de inpakafdeling over van Josine Krul. Zij vierde op 1 februari 1932 haar 25-jarig jubileum bij Krul. Op deze foto uit 1933 stoppen haar meiden de Haagse Hopjes in mooie doosjes. |
Problemen
Bij Krul maakten 120 personeelsleden niet alleen alleen de taartjes, bonbons andere lekkernijen, maar ook de ingrediënten zoals jam, limonade, marasquin, en kirsch.
De rappe stijging van de salarissen na de Tweede Wereldoorlog vormde echter een steeds groter probleem. En zeker de in 1960 ingevoerde vrije zaterdag bedreigde het bedrijfsmodel. Wie ging immers op zaterdag de verse taartjes du jour maken als het personeel thuis zat?
Saneren
![]() |
Maison Krul in het laatste jaar van haar bestaan in 1970. |
Warme en koude puddingen met bijbehorende sausen werden weinig meer gegeten. Gerard schrapte er twintig van de drieëndertig.
De fabricage van drie van de zeven ontbijt-koeken werd gestopt. Vijftien van de veertig soorten koekjes en tien van de zestig verschillende taarten werden voortaan niet meer gemaakt.
De productie van echt tijdrovende producten, zoals chocoladesigaren, hoestbonbons en Kruls-limonades, werd helemaal gestopt.
Om de kosten nog meer te drukken werden de minst renderende en verst liggende filialen gesloten. En af en toe werd een pand verkocht om zo inkomsten te genereren.
![]() |
Deze vitrinekast stond bij Maison Krul aan het Noordeinde midden in de zaak als een divider tussen de lunchroom en een doorgang. De foto werd gemaakt in her Drents Museum in augustus 2019. |
Een ander experiment was de vestiging van een Italiaans restaurant in de Molenstraat. Restaurant Riccio maakte een veelbelovende start toen prinses Beatrix er met haar verloofde prins Claus kwam eten. De opbrengsten uit deze experimenten waren echter onvoldoende om de bedrijfsvoering weer rendabel te maken.
Einde
Hoewel de winkel en tearoom aan het Noordeinde nog steeds grote aantallen klanten trokken, ging in 1970 het gerucht dat een faillissement nabij was.
Op 15 november 1970 werd het Krul imperium na 135 jaar gesloten.
Gerardus Leonardus en Johannes Antonius Krul: 'We willen onszelf niet imiteren; we kunnen het oude peil niet meer handhaven en daarom sluiten we. Wij willen voortleven op de naam, de renommee die we hebben'
In 1972 werd het grote pand verkocht.
Drents Museum
Een gedeelte van de inrichting van de bakkerij belandde in het Banketbakkersmuseum in Amsterdam en de inrichting van de salon werd opgeslagen in de kelders van het Nederlands Documentatiecentrum voor de Bouwkunst te Amsterdam.
Via via kwam een deel van het art nouveau interieur in het Drents Museum in Assen terecht waar het tot 2021 te bewonderen viel.
In 2020 werd het Drentse museumcafé vergroot. Het Krul interieur kon echter in de nieuwe opzet niet meer worden gebruikt. Na bijna vijftig jaar komen daarom de buffetkasten, vitrines en andere meubels daarom weer terug naar Den Haag. Het Haags Historisch Museum is op zoek naar een mooi plekje.
Gerard Krul in 1999 over de afnemende kwaliteit van voedsel: 'Neem nou de chocolade. Die moet tijdens de fabricage rusten, mijnheer. Daar wordt vandaag de dag niet meer aan gedacht. Niemand neemt daar nog de tijd voor. (...) Chocolade is een kruid, geen karton'.
Graf
De familie Krul had een familiegraf aan het Katholieke Kerkhof aan de Kerkhoflaan. met een eenvoudige hardstenen zerk uit 1942.
Aan het hoofdeinde stond een opstaande steen met daarop een halve cirkel met kruis.
![]() |
In 2019 werd het aloude Krul omgebouwd naar 8 appartementen genaamd Maison Royal. De naam verwijst naar zowel de lunchroom als het koninklijk paleis dat honderd meter verderop staat. |
J.A.H. en C.M. Krul werden in de linkervleugel van de arcade bijgezet.
Tearoom Tango
De bekende cabaretier Wim Sonneveld maakte in 1966 een komisch lied over een deftige Haagse golddigger in een tearoom. De tekst van TearoomTango werd geschreven door de Haagse Michel van der Plas.
- Toen ik jou de roze tearoom langzaam binnenschrijden zag
- Met je kaalgevreten bontjas en je arrogante lach.
- En nu zit je aan m´n tafeltje en vraagt me -mag ik thee-
- En je attaqueert m´n taartjes en wat kijk je weer gedwee
Van der Plas maakte een paar jaar later ook een gedicht bij de sluiting van Maison Krul.
Advertentie
J.A. Krul bracht de stadsuitbreiding, de verschuiving van de etenstijden en de opkomst van theesalons met elkaar in verband in deze wervende tekst.
'Mevrouw,
Veroorloof mij het volgende onder uwe aandacht te brengen. De uitbreiding welke de Hofstad in de laatste jaren ondergaan heeft en als gevolg hiervan de groote afstanden welke hierdoor gevormd worden tusschen de buitenwijken en het centrum der stad, zijn oorzaak geworden dat het steeds meer en meer een behoefte werd voor de Dames, bij het brengen van een bezoek aan de magazijnen, een lunch te gebruiken in de nabijheid dier magazijnen, als tijdsbesparing voor het nemen van een tweede ontbijt in eigen woning.
De veranderde levensomstandigheden zijn tevens oorzaak, dat behalve een lunch ook in den namiddag de gelegenheid moest bestaan om zooals men zulks in Engeland noemt de afternoon of 5 o'clock tea te gebruiken, etc. etc...
Onder beleefde aanbeveling heb ik de eer hoogachend te zijn,
Uw dienstwillige J.A.
![]() |
De oprichter van de Krul imperium, Johannes Lambertus Krul in 1860. Hij leidde de koek- en banketbakkerij van 1834-1866. Johannes was de eerste van vier generaties Krul. |
![]() |
19e-eeuwse reclame voor de bakkerswinkel van J.A. Krul. |
![]() |
Willem Krul was de jongere broer van Dolf Krul en bezat een galanteriewinkel naast de banketbakker. Dit pand werd in 1903 afgebroken. |
![]() |
De bezorgdienst van Maison Krul in 1935. |
![]() |
Chique clientèle bij Maison Krul in de jaren 1930. |
![]() |
De zeer jonge Annie Meunier bedient hier de hopjesmachine die de hopjes geautomatiseerd inpakte. Emma Stolkwijk begeleidde haar. |
![]() |
De bakkerij, met ovenist Willem Hageman. Hij en zijn collega Klaassen waren verantwoordelijk voor het luxebrood, hanekammen en de stollen. De foto werd in 1933 gemaakt. |
![]() |
De banketbakkerij in 1933. Op deze foto worden amandelen gesorteerd. |
![]() |
Taartjes en bonbons werden in de achterliggende werkplaatsen gemaakt. De keuken zat echter direct aan de salon vast en was het domein van de serveersters die hier thee en koffie maakten. |
![]() |
Het grote voormalige Krulpand aan het Noordeinde in 2016. Bij NE het Noordeinde en bij PNE het paleis. |
![]() |
Een arbeider verdiende rond 1915 10-20 gulden per week. Koekjes voor bij de thee kostten bij Krul 1,25 gulden. |
![]() |
De bakkerij in de jaren 1930. |
![]() |
Vanaf 1887 was de Haagse Kermis verboden. Rond 1895 werd een beschaafdere versie in de Haagse Dierentuin toegelaten. Met op deze foto een stand van Maison Krul. |