Nederland trok zich in 1949 onder grote internationale druk terug uit Nederlands-Indië. Deze koloniale periode werd afgesloten en weggedrukt met als gevolg dat de aandacht voor landgenoten die tijdens de Japanse bezetting hadden geleden, maar langzaam op gang kwam.
 |
| De kaart van Indië op het Indisch Monument. |
Na de oorlog
Na de oorlog ontstond een plan voor een nationaal gedenkteken voor de gevallenen in de Tweede Wereldoorlog. Het comité dat de mogelijkheid voor een Nationaal Monument onderzocht, wilde wel de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog erkennen, inclusief die uit Indië, maar niet de slachtoffers van de Bersiap van na de oorlog.
Dit viel slecht bij de Indië-veteranen: 'het is of er een Indonesische smet kleeft aan het vaan der strijdkrachten, of er iets is geschied, waarvoor wij ons diep moeten schamen'
 |
| Op 15 augustus 1970 vond voor het eerst een uitgebreide herdenking plaats in het Congresgebouw. Hierbij waren leden van het Koninklijk Huis en de regering aanwezig. |
Nationaal Monument
Het Nationaal Monument in Amsterdam werd op 4 mei 1956 onthuld door koningin Juliana. Vanaf 4 mei 1961 werden op de Dam in Amsterdam de oorlogsslachtoffers uit Indië herdacht. Maar dit was niet voldoende. De herdenking aan de Indische tijd verdween dertig jaar uit beeld.
Den Haag
 |
| Het Indisch monument is teken van het ondergane leed en symbool van de strijd tegen onderdrukking en terreur. |
Rond 1980 had Nederland ongeveer 1500 monumenten ter herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Er waren echter slecht een stuk of vijf Indische herdenkingsplaatsen. Er waren al lokale monumenten, zoals in Enschedé, in Bronbeek (Arnhem) en in de Tweede Kamer
Binnen de Indische gemeenschap groeide de behoefte aan een eigen herdenking waarbij de oorlog in de Pacific centraal zou staan.
Rudy Boekholt was de vice-voorzitter van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945: 'De kwart miljoen landgenoten uit Indië stuitten op een muur van onbegrip: hier hadden wij de hongerwinter, onder de tropenzon kon het toch zo erg niet zijn geweest.'
 |
| De minister van WVC, Elco Brinkman, doneerde 150.000 gulden voor het Indisch Monument. Links een van de initiatiefnemers, Ivo Samkalden, de voormalige burgemeester van Amsterdam. |
Vanaf 1980 werd jaarlijks een Indië herdenking gehouden. Bij de herdenking van 1980 waren 11.000 personen aanwezig, waaronder het koninklijk paar, leden van de regering en de Indonesische ambassadeur.
In augustus 1986 ontstond het idee voor een nationaal Indisch monument. De initiatiefnemers waren het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC), Harry Verheij, een voormalige communistische verzetsstrijder en Ivo Samkalden, de voormalige burgemeester van Amsterdam.
De Indische gemeenschap was enthousiast en de Stichting Indisch Monument begon een grote sponsoractie.
Concurrentie
 |
| De zeventien bronzen figuren symboliseren het lijden, de pijn, de wanhoop en het protest. |
Weduwe van Indië
Het was echter vanaf het begin al duidelijk dat de Weduwe van Indië, Den Haag, de voorkeur had. De stichting Indisch monument wilde het liefste het monument voor de deur van het Congresgebouw aan het Churchillplein neerzetten.
 |
| De onthulling van het Indisch Monument op 15 augustus 1988 door koningin Beatrix. |
Er werden drie voorontwerpen ingediend, één van Jaroslawa Dankowa, één van mevrouw M. van Hall en één van de combinatie Eddie Roos/Harm van Weerden. Het ontwerp van Dankowa werd gekozen waarbij het ontwerp eerst bijgeschaafd moest worden richting de belevingswereld van de Indische gemeenschap.
Het kunstwerk aan de Prof. Teldersweg was bestemd voor vier groepen slachtoffers: vrouwen en kinderen uit de kampen, krijgsgevangenen en Indo-Europeanen, militairen en de romoesja's (door de Japanners ingezette Javaanse dwangarbeiders).
 |
| De onthulling van het Indisch Monument op 15 augustus 1988 door koningin Beatrix. Met links de voormalige burgemeester van Amsterdam Ivo Samkalden en rechts kolonel buiten dienst Rudy Boekholt. |
Onthulling
En op 15 augustus 1988 om 14.00 uur, 43 jaar na het einde aan de Tweede Wereldoorlog was het eindelijk zo ver. Koningin Beatrix onthulde het monument onder het toeziend oog van Premier Lubbers, Elco Brinkman (WVC) en een paar honderd voormalige bewoners van Nederlands-Indië. De AVRO deed live verslag.
De voorzitter van het Comité Herdenking 15 augustus, kolonel b.d. Rudy Boekholt, sprak de hoop uit dat het monument niet alleen voor een stuk herkenning zou zorgen, maar ook voor erkenning voor de ontberingen tijdens de Japanse bezetting.
 |
| Het Indisch Monument ligt in de mooie groene omgeving van het Scheveningse Bos. |
Het Indisch Monument symboliseert overigens niet alleen het einde van de Tweede Wereldoorlog, maar ook de bijzondere band tussen de stad Den Haag en het voormalig Nederlands-Indië.
Voor het Roermondse monument werd de te herdenken periode later bijgesteld naar 1945-1962. Dit sloot mooi aan op het Haagse monument dat de periode 1941-1945 herdenkt.
De ceremonie
 |
| De kransen met de rood, wit, blauwe linten van links naar rechts: Raad van ministers van het Koninkrijk, de koning en de Staten Generaal. De krans uiterst rechts (met de gekleurde bloemetjes) komt van de regering van Nieuw-Zeeland. De krans van Australië hangt links buiten beeld. |
Vanaf 1995 wordt de Indische klok geluid. Daarna een taptoesignaal gevolgd door een minuut stilte. De Militaire Kapel speelt het eerste en zesde couplet van het Wilhelmus. Een leerling van het Vrijzinnig Christelijk Lyceum aan de van Stolkweg houdt een voordracht en helpt bij het hijsen van de Nederlandse vlag. De premier legt een krans. De commandant der Strijdkrachten en de Commandant Landstrijdkrachten doen hetzelfde. De koning woont de plechtigheid eens in de vijf jaar bij.
De herdenking wordt afgesloten met een defilé van alle aanwezigen langs het monument, waaronder Ridders der Militaire Willemsorde en dragers van de Bronzen Leeuw en het Bronzen Kruis. De deelnemers kunnen op dat moment een zonnebloem in het monument steken.
Later
 |
| In 1995 werd een klok aan het monument toegevoegd. De ontwerper van het monument wilde de klok echter niet in het zicht hebben en om die reden is de klok achter het monument geplaatst. |
In datzelfde jaar ontstond een plan om een herdenkingscentrum naast het monument te bouwen. Dit moest een geïmporteerd Minangkabauhuis worden. Net zoiets als het Minangkabauhuis op de Indische Tentoonstelling van 1932. Dit idee kwam echter niet van de grond.
Klok
In 1995 werd een klok aan het monument toegevoegd. Deze klok luidt dertig minuten tijdens de jaarlijkse herdenking op 15 augustus. De ontwerper van het monument, Jaroslawa Dankowa, wilde de klok echter niet in het zicht hebben en om die reden is de klok achter het monument geplaatst.
 |
| De zonnebloem werd een symbool van de Indië-herdenking. |
In 1999 werd de datum 15 augustus vastgelegd als een nationale herdenkingsdag.
Op woensdag 27 juli 2005 werd een miniatuurreplica van het monument opgenomen in de vaste collectie van Madurodam.
Op de Nederlandse erevelden (begraafplaatsen) in Indonesië liggen niet alleen militairen begraven, maar ook burgerslachtoffers. In 2005 werd een urn met de aarde van deze erevelden ingemetseld in een zuiltje bij het Indisch Monument.
 |
| Het Indisch Monument in het Scheveningse Bos werd gesticht ter nagedachtenis aan de Nederlandse slachtoffers van de Japanse bezetting. Dit is de herdenking op 15 augustus 2020. |
Japan
Op 19 juli 1991 legde de Japanse premier Kaifu in aanwezigheid van premier Lubbers een krans bij het monument. Dit werd vanuit de Indische wereld niet gewaardeerd. De krans werd door een onbekende in het water gegooid. Een maand later, bij de herdenking op 15 augustus 1991, werd Lubbers als dank met een ei bekogeld.
Een paar jaar later waren de gemoederen wat gesust. Op 24 juni 1997, tijdens het eerste kabinet-Kok, vertrok de Japanse premier Hasjimoto vanuit het Kurhaus naar het monument. Hij kon hier ongestoord een krans neerleggen.
60 jaar na de capitulatie, op 15 augustus 2005, werd in aanwezigheid van koningin Beatrix en premier Balkenende bij het het Indisch Monument de capitulatie van Japan herdacht.
 |
| Het Indisch Monument na afloop van de ceremonie op 15 augustus 2019. |
Op 14 augustus 2020 werd het monument beklad met Indonesische teksten zoals Medeka atau Mati, Vrijheid of dood en Kami Belum Lupa, We zijn het nog niet vergeten. De verantwoordelijkheid werd opgeëist door de actiegroep Aliansi Merah Putih (de rood-witte alliantie), dezelfde groep die in juni 2020 het standbeeld van Johan van Barneveld op de Lange Vijverberg bekladde.
Toespraak
De Haagse acteur Eric Schneider las bij de onthulling van het monument op 15 augustus 1988 een in 1942 geschreven fragment uit het oorlogsdagboek van zijn vader Jan voor. Het fragment speelde zich af in een gevangenis in het Japanse krijgsgevangenkamp in Rangoon.
Op 14 december bleek W stervende. Direct gingen wij de wacht houden. Hij lag vrijwel de gehele tijd bewusteloos met zo nu en dan heldere ogenblikken. Hij had vele visioenen. Na een Franse zin uitgesproken te hebben wees hij naar de zoldering en zei: ‘zie je al die leuke nikkertjes daarboven’. En dan zonk hij weer weg. Men zit of staat er zo machteloos bij maar dit sterfbed – hoe vreselijk ook dat wij hem moesten verliezen - was er toch een dat duidelijk in mijn geheugen gegrift blijft. Het werd tot een getuigenis van innerlijk diep geloof, waarover hij alleen met intieme vrienden en waarschijnlijk met zijn vrouw gesproken had.
Zijn stem had hij die morgen al verloren, maar de woorden die wij van hem opgetekend hebben, werden wonderbaarlijk genoeg weer met duidelijke en soms weer luide stem gesproken.
Ik schreef ze over van het originele papier, dat ik aan zijn vrouw wilde geven.
Maandag 14 december; Rangoon gevangenis ziekenblok, ongeveer half vier. Voor de poort der eeuwigheid. Op mijn vraag: ‘lig jij voor de poort der eeuwigheid’, antwoordde hij: ‘voor de poort der zaligheid’. Ongeveer vier uur. De woorden van de Heiland zijn van eeuwigheid tot eeuwigheid en er zal er niet een verloren gaan. Nadat hij genoemd had Romeinen 8, hem vanaf vers 28 tot het einde voorgelezen. En na het laatste vers, riep hij: ‘NIETS’. Na voorlezing voor de tweede maal, vroeg ik hem: ‘geloof jij dit echt’, waarop hij vredig en overtuigend ja knikte.
Om ongeveer vijf uur heeft hij de verzen 38 en 39 duidelijk, zelfs zeer luid nagezegd en kort daarna riep hij: ‘mensen’ en daarna: ‘Zijn vrede, die eeuwig blijft en zijn verstand en alle eeuwigheid te boven gaat’. Daarna kwamen er alleen nog maar onverstaanbare geluiden. Om half elf ’s avonds dacht ik dat hij zijn laatste adem uitblies omdat de pols niet meer voelbaar was. Ik sloot zijn ogen, op dat ogenblik sloeg hij ze voor een seconde weer op. Om elf uur vijf sliep hij volkomen rustig in.
Wij gingen naar buiten. Wij waren rustig. Wij konden alleen maar aanvaarden dat alles zo moest gaan, al week ‘het waarom’ niet uit onze gedachten. De dood van goede vrienden greep ons nog wel aan, maar voor het sterven van anderen was de belangstelling alleen nog maar: ‘Zo, die ook dood’. Het was of de geest zich verzette tegen het diepe meevoelen omdat het een fnuikend morele invloed heeft. We werden koel en alleen als wij met God alleen waren dan konden we het angstig verbijsterend vragen ….: ‘Wanneer houdt dit toch op, waarom brengt Gij zoveel lijden over onschuldigen?’. Het antwoord was onbegrijpelijk, maar er kwam toch wel een grote rust… en vrede…. En vertrouwen.
 |
| Het Indisch Monument gezien vanaf de achterkant. |
 |
| De Indische klok luidt dertig minuten tijdens de jaarlijkse herdenking op 15 augustus. |
 |
| Op de Nationale Herdenking van 15 augustus 2020 zong de Indische Wieteke van Dort informeel enkele nostalgische liedjes. |
 |
| Het Indisch Monument op 15 augustus 2019. |
 |
| Een verdorde bloemenzee bij het Indisch Monument in augustus 2015. |