Jozef Israëlsplein

Pagina 1 van 2

Het Jozef Israëlsplein is vernoemd naar een van de bekendste negentiende-eeuwse schilders. Deze Hagenaar woonde aan de Koninginnegracht en werd na zijn dood geëerd met twee straatnamen.

Op deze foto is de mooie aansluiting van het rosarium op het landgoed Oostduin-Arendsdorp (onder) te zien.

Het plein

Enkele jaren na de dood van Jozef Israëls werd het Nassaukwartier vergroot. De nieuwe straten kregen de namen van de schilders van de Haagse School. De Jozef Israëlslaan werd in 1916 gesticht. Het belangrijkste plein werd Gebr. Marisplein genoemd. Er was sinds 1899 echter al een Jacob Marisstraat in de Schilderswijk. De naam van het plein werd daarom in 1922 gewijzigd in Jozef Israëlslplein.

Gravin

Het Jozef Israëlsplein is als een cirkelsegment haaks op de Jozef Israëlslaan geplaatst. De grond hiervoor werd aangekocht van gravin van Bylandt, die op het aangrenzende landgoed Oostduin huisde. Op de kaart is duidelijk de mooie aansluiting op het landgoed Oostduin-Arendsdorp te zien. Het plein wordt gedomineerd door een parkje met een rosarium.

Het Jozef Israelsplein 36 is een gemeentelijk monument genaamd Het Renswoudehuis

Renswoudehuis

Het opvallendste pand aan het plein is Het Renswoudehuis op nummer 36. Het gebouw deed vanaf 1923 dienst als weeshuis. In de jaren 60 diende het als opvang voor kinderen van expats. Het is nu een kinderdagverblijf.

Gravin van Bylandt eiste toen ze de grond verkocht dat geen muur het terrein zou afschermen, want de natuur erachter moest zoveel mogelijk gehandhaafd en zichtbaar blijven. En dus kwam er het huidige traliehek op stenen voet. Op 25 september 1923 opende burgemeester Patijn het gebouw met een geestige toespraak.

Woonflat

In 1926 werd op het Jozef Israelsplein 9-34 een luxe flatgebouw naar Amerikaans voorbeeld neergezet. Het gebouw was o.a. voorzien van CV-installatie, telefoon, liften, een centrale keuken, separate logeerkamers, warmwatervoorziening en privé autoboxen (foto juli 2014).

Het flatgebouw aan de Jozef lsraëlsplein 9-34 telt vier bouwlagen en heeft een plat dak. Het bood de huurders de luxe die gepaard ging met het wonen in een woonhotel, waaronder een biljartkamer, een centrale keuken en een lift. Aan beide kanten van de ingang zijn diersculpturen van J.C. Altorf aangebracht. Een gestileerde uil en rechts een slang met adelaar.

Jozef Israëls woonde op de Koninginnegracht. Hij maakte dagelijks een wandeling vanuit zijn huis aan de Koninginnegracht naar de Nassaubuurt waar het Jozef Israëlsplein onderdeel van is. In een artikel schreef hij in 1901 geërgerd over 'de nieuwerwetsch gebouwde' huizen van dit Nassaukwartier.

Rosarium

Pieter Westbroek maakte in 1922 een ontwerp voor een rosarium.

Het net aangelegde rosarium aan het Jozef Israëlsplein in 1923. Het grootste deel van het plein was nog niet bebouwd. Rechts van de kerk op huisnummer 36 staat het Renswoudehuis. Rechts daarvan huisnummer 35 op de hoek met de Mauvestraat.

In de jaren 1920 waren rozentuinen erg populair. Het ontwerp heeft een strakke, symmetrische aanleg waar gebogen paden langs grasvelden en rozenbogen voeren. Het vormt samen met de middenas van de Jozef Israëlslaan een doorlopende groene lijn die georiënteerd is op het park Oostduin.

De beplanting bestond uit allerlei soorten rozen, variërend van babyrozen tot klimrozen, die op een subtiele manier samen met bloeiende heesters daarachter een soort coulissen vormden. Op de paden lagen witte kiezeltjes en de gazons hadden in het midden een lichte verdieping.

Het rosarium bleek, hoewel duur in onderhoud, toch een door de gemeente gekoesterd stadsgezicht. Om de kosten in de hand te houden experimenteerde men met verschillende soorten padverharding. Sommige rozen werden vervangen door heesters. Zo verschenen er in de jaren 1970 bijzondere blauwe regens op stam.

Koningin Wilhelmina onthulde het gedenkteken in het rosarium op 4 juni 1936.

In 2014 heeft de gemeente Den Haag alle heesters langs de randen gerooid en nieuwe beplanting in grote vakken aangebracht.

Monument

In het middenpad werd in 1936 een monument voor koningin-moeder Emma geplaatst en onthuld door koningin Wilhelmina. Het beeld werd vervaardigd door de beeldhouwer Toon Dupuis. Indertijd was er tegen deze plaatsing wel enig protest ´wegens aantasting van het ontwerp´.

Op 25 september 1936 plaatste de feministe Henriëtte Blaauw de oorkonde van overdracht van eigendom aan de Gemeente Den Haag in het gedenkteken.

Het in zandsteen uitgevoerde monument bestond uit een zittend beeld tegen een vierkante achterwand. Het op een stoel gezeten beeld is geplaatst op een bordes met trappen en sokkel. het geheel wordt geflankeerd door de gebeeldhouwde wapens van Nederland en Waldeck Pyrmont.

Oorspronkelijk was het beeld van de Franse kalksteen Vaurion, maar na beschadigingen werd het in 2001 in brons gegoten. De formele onthulling vond plaats op 12 mei van dat jaar.

Een gebeeldhouwd opschrift aan beide kanten van het beeld luidt:
'H.M. KONINGIN EMMA MOEDER DES VADERLANDS".
Aan de achterkant een gebeeldhouwde tekst van koningin Wilhelmina, met de vermelding "opgericht door de burgerij van 's-Gravenhage, onthuld 4 juni 1936 door Hare Majesteit Koningin Wilhelmina" en de tekst "Ter herinnering aan Hare Majesteit de Koningin-Moeder Adelheid Emma Wilhelmina Theresia, prinses van Waldeck en Pyrmont, gemalin van Zijne Majesteit Willem III koning der Nederlanden. Koningin-regentes van 24-XI-l890 tot 3l-VIII-1898. Geboren 2-VIII 1858 te Arolsen, overleden 20-111-1934 te 's-Gravenhage."

Regentes Emma aan het Jozef Israëlsplein.
Op de hoeken zijn zandstenen bloembakken geplaatst.
In de benedenhoeken van de achterwand bevinden zich de wapens van Nederland en Waldeck Pyrmont.
Het gedenkteken is van algemeen belang wegens zijn schoonheid, architectuur- historische, kunsthistorische en geschiedkundige waarde.
De architectuurhistorische waarde is gelegen in de betekenis van de architectonische opzet van het monument als schepping van de architect Co Brandes.
De kunsthistorische waarde ontleent het aan het in zandsteen gehouwen beeld van koningin Emma van Toon Dupuis.
De geschiedkundige waarde ligt in de betekenis van het gedenkteken als herinnering aan de koningin-regentes Emma.

2e wereldoorlog

Op 29 juni 1940 was prins Bernhard jarig. Dit was de eerste verjaardag van een lid van de koninklijke familie sinds het uitbreken van de oorlog. Hagenaars toonde hun afkeer van de bezetters door bloemen te leggen bij het Emmamonument. Enkele NSB´ers legden opvallend genoeg ook een krans bij het standbeeld.

Later in de oorlog verdwenen vanwege de voedseltekorten de rozenperken en werden moestuinen aangelegd.

Anjerdag op 29 juni 1940. Hagenaars leggen bloemen bij het Emma- monument. De NSB´ers brengen de Nazigroet.

Jozef Israëls was een jood. Het plein werd daarom vanaf 3 april 1943 tot aan de bevrijding in 1945 het Thorn Prikkerplein genoemd.

Het Emmamonument in februari 2021.

Jozef Israëls was een Jood. De Nazi´s veranderden daarom de naam van het plein in Thorn Prikkerplein. Op de straat staan anti-Joodse leuzen geschreven. Thorn Prikker was een Haagse schilder die vanaf 1904 in Duitsland werkte. Deze foto komt uit 1943.

Het Jozef Israëlsplein bij de Wassenaarseweg in de jaren 1930. Op de achtergrond de Sint-Paschalis Baylonkerk.

Het Jozef Israëlsplein in 1941. Op de achtergrond het hoofdkantoor van de Bataafse Importmaatschappij, het huidige Shell. Tegenwoordig zitten hier de accountants van Ernst & Young.