Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) leefde aan het begin van de gouden eeuw. Hij was een bekeerde katholieke organist (van de Oude Kerk in Amsterdam) en componist. Het naar deze componist vernoemde amandelvormige Sweelinckplein ligt in het hart van de wijk Duinoord. Het geldt als een van de mooiste neorenaissance-pleinen van Nederland.

De Sweelinckbrug over de Afzanderijvaart in 1920.

Sweelinck kreeg de bijnamen de Vader van de Hervormde orgelcultuur of de Duitse Organistenmaker vanwege de vele leerlingen uit binnen en buitenland. Hij was ook de voorbereider voor de componeerkunst van Johann Sebastian Bach. Sweelinck schreef koor-, orgel- en klavecimbelwerken. 

Het plein

Prinses Sophie, de Groothertogin van Saksen-Weimar had bij de verkoop van een afgezand duinlandschap bedongen dat er een exclusieve woonwijk gebouwd moest worden. Een nette buurt, te bouwen voor repatrianten uit Indië en welgestelde burgers. De initiatiefnemer voor de aankoop van de grond was de bekende bankier Daniël François Scheurleer. 

Het pand links met de zonneschermen was het in 1910 geopende Hotel Duinoord. Hier logeerden Indische verlofgangers. Het hotel werd later een kantoor. Aan het begin van de 21e eeuw kreeg het weer een woonfunctie.

Scheurleer maakte een plan dat leek op een chique versie van de Archipelbuurt en het Zeeheldenkwartier. Het plan bestond uit hele huizen (geen bovenbeneden woningen).  Fabrieken en ongewenste inrichtingen werden geweerd. 

Prijsvraag

Het wijk mocht in ieder geval niet zo saai worden als het Zeeheldenkwartier. Om architecten en bouwbedrijven te inspireren werd een wedstrijd uitgeschreven. De bouwondernemers konden met een ontwerp voor een blok huizen (minstens bestaande uit twee percelen) meedingen naar een prijs.

Typerend voor Duinoord werden de gebogen straten, de trapeziumvormige begrenzing van de wijk en de hoofdas. Deze as wordt in het midden onderbroken door een groot plein met plantsoenaanleg: het Sweelinckplein. Dit plein is het oudste deel van het wijk. De monumentale herenhuizen aan het plein vormen stilistisch een homogeen beeld. De karakteristieke gevelwanden worden bepaald door diverse varianten van de neorenaissancestijl, een stijl die erg populair was in deze periode.

In 1896 werd een 'Concours voor gevelontwerpen' uitgeschreven dat werd gewonnen door Nicolaas Molenaar. Zijn ontwerp voor het herenhuis Sri Wedari op de hoek van de Banstraat en het Sweelinckplein bestaat nog steeds. Deze foto werd in 1985 gemaakt.

De neorenaissance bouwers gebruikten ornamenten en elementen uit de 16e en 17e-eeuwse Hollandse bouwkunst, zoals trapgevels, bogen, rolwerk, bewerkte consoles en frontons. Ze deden hun best om de gevels zo decoratief mogelijk te maken. Dit lukte aardig, vooral door het verwerken van witte hardstenen sluitstenen, witte horizontale banden, torentjes, dakkapelletjes en erkers. Critici spraken echter van suikerbakkerswerk.

Het Sweelinckplein werd tot 1962 doorsneden door de voormalige Afzanderijvaart. In het midden was een brug. Sinds 1962 is de vaart ter hoogte van het plein overkluisd. Daardoor ontstond ruimte voor een plantsoentje, en kon het verkeer aan weerszijden van het plein in een rechte lijn oversteken.

Sri Wedari

De bouwkundige wedstrijd werd gewonnen door de architect Nicolaas Molenaar. Zijn ontwerp voor een complex van drie herenhuizen op de hoek van het plein valt op door de uitbundige stijl. De naam 'Sri Wedari' betekent 'Hemelse Tuin'.  Molenaars woongebouw was ontworpen in neorenaissance met een vleugje gotiek en Indische mystiek.

Het Sweelinckplein bij huisnummer 68 tussen de Koningin Emmakade en de 1e Reinkenstraat.

De gevels van het complex zijn bekleed met rode verblendsteen (gladde steen met gaatjes) en door de toepassing van talrijke ornamenten is een fantasierijke architectuur ontstaan. Aan de Banstraatzijde heeft het huis een traptoren, bekroond door een naaldspits. 

Lange tijd was het sprookjesachtige Sri Wedari een pension voor repatrianten uit de Oost. Tegenwoordig zijn het weer losse woningen of kantoren. De functionaliteit werd echter opgeofferd aan de schoonheid. Het vertrek achter het decoratieve boogvenster op de eerste verdieping is bijvoorbeeld een onhandige ruimte waar een eigenaar weinig aan heeft. 

De tweede prijs was voor G. Brouwer jr. voor het woonhuis aan het Sweelinckplein 71.

Tussen 1969 en 1970 ontstonden plannen om een deel van het plein te slopen. Dit kon ternauwernood voorkomen worden. Belangrijke panden werden op 30 december 1970 op de monumentenlijst gezet.

Dit monument voor Jan Pieterszoon Sweelinck staat bij de Waldeck Pyrmondkade. Het werd gemaakt door Dirk Bus.

Beelden

Het belangrijkste standbeeld op het plein is dat van de naamgever,  een monument van Jan Pieterszoon Sweelinck, gemaakt door Dirk Bus. Het opschrift luidt 'Jan P. Sweelinck 1562-1621 componist - organist van de Oude Kerk in Amsterdam'.

Verderop staat de 'Stedenmaagd' van Bram Roth uit 1953. Dit beeld stond vroeger bij de ingang van het (afgebroken) oude stadhuis aan het Burgemeester De Monchyplein. Het  bronzen beeldje van een meisje is een kunstwerk uit 1947 van Joop van Kralingen en draagt de titel 'Sprookje'. 

Op de kruising met de Koningin Emmakade stond in 1983 het beeld 'Paar' van Willem Speekenbrink. Het beeld werd echter door weersinvloeden na enkele maanden vernietigd. Verder stond lang geleden op het Sweelinckplein een beeld en drinkbak van J.B. Gutterswijk. Dit werd rond 1987 gestolen.

Huize Duinoord aan het Sweelinckplein in 1913. Met daarin een Meisjesschool.

Decennia lang gingen Juliaantjes of 'nonnen met schorten' op pad om huishoudelijke hulp, kraamhulp of gezinszorg te verlenen aan katholieke gezinnen. Den Haag was de eerste vestigingsplaats. Hier gefotografeerd op het Sweelinckplein in 1967.

De hoek Sweelinckplein (l) en de Koningin Emmakade (r). De opname dateert van rond 1920.

Het plantsoen van het Sweelinckplein in 1940.

Het interieur van hotel Duinoord. Dit is de eetzaal in 1930. (Later Hotel Sweelinck). Hier verbleven veel verlofgangers uit Indië.

Nogmaals hotel Duinoord op huisnummer 13/14 in 1930. De bekende Haagse schrijver Louis Couperus was hier regelmatig te gast.

De Koningin Emmakade 170, dat met de korte zijde aan het Sweelinckplein ligt. Eind 1896 stichtte Jacques Doorenbos er een muziekschool. Dit huis heet tegenwoordig 'De Prins'. Het koepeltje op de hoek is niet meer aanwezig, evenmin als het sierlijke hekwerk op het dak.